ارز دیجیتال چیست؟

مقدمه

ارز دیجیتال یک تحول بزرگ در تاریخ زندگی بشر است. اگر کمی تاریخ پیشرفت و توسعه را مرور کنیم، شاید این جمله بالا اغراق‌آمیز نباشد. بشر از زمان غارنشینی تا آپارتمان نشینی امروز، پیشرفت‌های فراوانی را پشت سر گذاشته.

هر بار که وارد مرحله‌ای جدید می‌شد، گمان می‌برد که دیگر بهتر از این امکان ندارد. اما باز هم در همان مرحله، مشکلات خاص خودش را کشف می‌کرد، نیازهای جدید خود را تشخیص می‌داد و باز برای زندگی بهتر و آسوده‌تر، دست به کارهای ناشناخته تازه‌ای می‌زد.

اما سرعت این رشد، ثابت نبود. شاید تحولات جامعه انسانی، از قرن ۱۸ به بعد شدت گرفت و در عصر حاضر به حدی رسیده که اگر یک سال از جامعه دور بمانیم و دوباره برگردیم، مانند اصحاب کهف از تغییرات رخ داده، شگفت زده شویم.

پول فیزیکی

در تمام حوزه‌ها تحولات بزرگی رخ داده که شاید حتی برای انسان ۱۰۰ سال پیش هم قابل درک نباشد. اما در حوزه اقتصاد، سالهاست چیزی به اسم پول فیزیکی در چرخه زندگی بشر نقشی اساسی ایفا می‌کند. اگر انسانی از ۲۰۰ سال پیش بیاید، از سبک زندگی مردم هیچ چیز هم نفهمد، می‌داند که برای خرید یک قرص نان، باید یک تکه کاغذ به اسم اسکناس بدهد. اصلا اگرشخصی از ۷۰۰ سال پیش بیاید، آنقدر درک دارد که برای خرید، باید یک شیء فیزیکی به اسم پول به فروشنده تحویل دهد.

پول هم تغییر و تحولات خودش را داشته. پولی که امروز دست ماست، نسبت به اولین پولها مزیت‌های بی‌شماری دارد؛

• به وسیله سازمان های اقتصادی دولتی و بین‌المللی، مدیریت می‌شود تا رفتارهای بازار به اقتصاد لطمه وارد نکند.
• نمی‌شود نمونه تقلبی آن را ساخت.
• نهادهایی به اسم بانک، با امنیت زیاد پول شما را نگهداری می‌کنند.
• ظاهر زیباتری دارد.
• حتی اینترنت و تکنولوژی، برای سرعت بخشیدن به امور مالی به کمک ما آمدند.

اما همچنان جسمی فیزیکی در دست ما وجود دارد. تا این که اواخر قرن بییست، افرادی از نقاط مختلف جهان، ایده‌هایی برای ساخت پول دیجیتال، طراحی کردند. پولی که در همان فضای دیجیتال به دنیا بیاید و همان جا بماند و از همان جا نیازهای ما را برآورده کند.

ظهور ارز دیجیتال

بعد از این که پروژه‌هایی مانند دیجی کش، پی‌پال (برای ارز دیجیتال)، بیت گلد و بی‌مانی شکست خوردند، بیت کوین در سال ۲۰۰۸ ظهور کرد.

ساتوشی ناکاموتو، خالق بیت کوین، با الهام از پروژه‌های قبلی مانند بیت گلد و بی‌مانی، سیستمی بر پایه تکنولوژی بلاک‌چین طراحی کرد که دیگر غیر قابل شکست بود. ناکاموتو طی اطلاعیه‌ای در سال ۲۰۰۸، مردم را به استفاده از بیت کوین به عنوان سیستم پرداختی جدید دعوت و بیت کوین را به عنوان اولین ارز دیجیتال، معرفی کرد. سال ۲۰۰۹ اولین بلاک آن ساخته شد.

سپس در سال ۲۰۱۰، ساتوشی ناکاموتو با انتشار پیامی با اعضای جامعه بیت کوین، خداحافظی کرد. هرچند این خداحافظی به مذاق خیلی‌ها خوش نیامد و بسیاری را نگران کرد. اما در پروژه بیت کوین هیچ خللی وارد نمی‌شود. زیرا ساتوشی این پروژه را متن باز گذاشته تا توسعه‌دهندگان دیگر بتوانند در مدیریت و ارتقاء آن سهیم باشند.

پس از ساتوشی ناکاموتو، کمپانی‌ها و متخصصان دیگری آمدند تا ارزهای دیجیتال دیگری را با کپی کردن کدهای بیت کوین و یا ساخت یک سیستم بلاک‌چین جدید (با الهام از بیت کوین) به وجود آورند.

تعریف ارز دیجیتال

ارز دیجیتال به پولی می‌گویند که در بستر دیجیتال ساخته شود و هویت غیر فیزیکی داشته باشد. اما رمزارز یا ارز رمزنگاری شده، نوعی از ارز دیجیتال است که با فناوری رمزنگاری امنیت آن حفظ شود. افراد زیادی به جای واژه رمزارز، از واژه ارز دیجیتال استفاده می‌کنند. اما به دلیل همین گفتاری که بین مردم رواج پیدا کرده، در این مقاله به رمزارزها “ارز دیجیتال” می‌گوییم.

بدون نیاز به اعتماد

ارز دیجیتال برای از بین بردن نیاز به اعتماد است. در سیستم‌های پرداخت سنتی، ما با بانک X کار می‌کنیم زیرا به آن اعتماد داریم. هر بانک و موسسه مالی، تمام سعی خود را می‌کند تا اعتماد ما را جلب کند و ما هم بر اساس شناختی که از آن داریم (سوابق بانک، طرفداران آن و…) به آن اعتماد می‌کنیم. آنها هم به خاطر هزینه‌ای که بابت اعتماد ما کرده‌اند سودشان را می‌گیرند. چون ما در معاملات به وجود یک فرد معتمد، نیازمند هستیم.

اما ارز دیجیتال آمده تا این همه زحمت اعتمادسازی آن بانکها و همچنین سودی که ما به اعتماد آنان می‌دهیم را حذف کند. ارز دیجیتال می‌گوید: “وقتی همه چیز شفاف و در یک شبکه غیرمتمرکز که توسط خود مردم مدیریت می‌شود باشد، پس دیگر نیازی به فعل “اعتماد کردن” نداریم.”

بدون کلاهبرداری

اما همانطور که گفتیم، پیش از بیت کوین هم پروژه‌هایی بودند که ایده ساخت ارز دیجیتال را داشتند. برخی از آنها مانند بیت گلد، از تقلب و خرج کردن دوباره ارز دیجیتال، شکست خورد. در سیستم‌های بانکی نیز، با مکانیزه‌های خاص و تدابیر زیادی، جلوی دوباره خرج کردن یک پول را می‌گیرند.

اما سیستم بلاک چینی که ساتوشی ناکاموتو طراحی کرد، با سیستم کنترل غیرمتمرکز، ارزهای دیجیتال را کاملاٌ از تقلب و کلاهبرداری در امان نگه داشت. اما این به آن معنا نیست که هیچوقت کسی نمی‌تواند ارز دیجیتال بدزدد. دزدی‌ها با هک شدن کیف‌پول یا صرافی‌ها رخ می‌دهند.

در سیستم بلاک‌چین، تمام اطلاعات تراکنش‌ها به طور شفاف در بلاک‌ها ثبت می‌شوند. هر بلاک یک رشته متن به نام “هش” دارد. در هر بلاک، هش خود بلاک و هش بلاک قبلی ثبت شده. پس اگر کسی بخواهد اطلاعات داخل بلاک ها دستکاری کند، تمام بلاک‌های بعدی باطل می‌شوند. هر گونه تغییر اطلاعات در این شبکه، نیازمند موافقت تمام کاربران است. پس کلاهبرداری و دوباره خرج کردن، تقریبا غیرممکن است.

تفاوت با ارز فیات

ارز دیجیتال، با پول رایج کشورها تفاوت‌های قابل توجهی دارد. تفاوت‌هایی که همان انگیزه اختراع ارز دیجیتال را در ذهن بشر انداخت. همانطور که در ابتدا اشاره کردیم، بشر هر راهی را که تغییر می‌دهد، به قصد اصلاحی در وضعیت گذشته، انجام می‌دهد.

غیرمتمرکز بودن

اولین و از نظر بسیاری از طرفداران، مهمترین ویژگی ارز دیجیتال که آن را از سایر ارزها متمایز می‌کند، غیرمتمرکز بودن آن است. ارز دیجیتال توسط هیچ سازمان یا حکومتی راه‌اندازی نشده و مدیریت آن هم دست هیچ سازمان و نهاد مخصوصی نیست. به زبان ساده و آنارشیستی “دیگر نیازی نیست به بانک‌ها باج بدهیم.” تمام کنترل تراکنش‌ها و پروسه اضافه‌شدن و استخراج ارزها به دست خود کاربران انجام می‌شود و هیچ حکومتی نمی‌تواند با چارچوب‌های خاص خودش، آن را کنترل کند.

امنیّت بالا

ارز دیجیتال بر خلاف تصور بسیاری از مردم به خاطر دیجیتالی بودنش، امنیّت بسیار بالایی دارد. این امنیّت بالا به خاطر وجود همان تابع هش بلاک‌ها و کنترل شبکه توزیع کاربران تضمین می‌شود.

علاوه بر این، هر کاربر برای انجام تراکنش نیاز به یک کلید عمومی و یک کلید خصوصی دارد. کلید عمومی مانند همان شماره حساب عمل می‌کند و کلید خصوصی مانند رمز عبور. شما شماره حساب را برای دیگری می‌فرستید و رمز عبور را نزد خودتان نگه می‌دارید. وقتی شخص دیگری به کیف پول ارز دیجیتال شما ارز بفرستد و شما تأیید کنید، سیستم بلاک‌چین کلید عمومی و خصوصی را تطبیق می‌دهد و آن را تأیید یا رد می‌کند.

بدون مرز

ارزهای دیجیتال مربوط به هیچ کشور و حکومتی نیستند. پس بدون محدودیت‌های سیاسی، زمانی و میزان ارز، می‌توان آن را از طریق اینترنت، از هر نقطه از جهان به نقطه دیگری ارسال کرد یا برای خریدهای برون مرزی از آن استفاده کرد.

هویت ناشناس

در سیستم ارزهای دیجیتال، اگر چه مشخصات تراکنش‌های هر کیف پول، به شکل شفاف قابل رؤیت است. اما خود کیف پول، عبارتی ست از حروف و اعداد درهم که هیچ نشانی از صاحب آن ندارد. هرچند ممکن است نهادهای امنیتی و پلیس، در بعضی موارد با تحقیقات گسترده، به هویت صاحب کیف پول پی ببرند. اما این امر به واسطه همان تحقیقات محقق می‌شود، نه از طریق سیستم ارز دیجیتال.

غیرقابل بازگشت

در سیستم مالی سنتی، اگر شما مبلغی را اشتباهی به حساب کسی واریز کنید، با پیگیری‌های اداری و قضایی، می‌توانید آن را برگردانید. چون دست انسان در کار است و اگر چند نفر در این نهاد و آن اداره و فلان بانک دست به دست هم دهند، می‌توانند اشتباه را جبران کنند.

اما در سیستم بلاک چین، این کار غیرممکن است. شما یک تراکنش را تأیید می‌کنید. تمام مراحل، حساب شده و با چاچوب‌های امنیتی خاصی پیش می‌روند. پس دلیلی ندارد که راهی برای بازگشت مبلغ وجود داشته باشد. مگر در صورتی که از شخص گیرنده درخواست کنید آن مبلغ را دوباره به شما برگرداند.

انواع ارز دیجیتال

ارزهای دیجیتال را می‌توان به دو دسته آلت کوین ها و توکن ها تقسیم کرد.

آلت کوین ها

هر ارز دیجیتال کوین، به جز بیت کوین را آلت کوین می‌گویند. برخی از آلت کوین ها، از کدهای اولیه بیت کوین پدید آمده اند. سازندگان این آلت کوین ها، با فورک کردن کدهای بلاک‌چین بیت کوین، تغییراتی در تعداد کوین‌ها، نوع استخراج، زمان ساخت بلاک‌ها و… ایجاد می‌کنند تا در نهایت یک ارز دیجیتال با ویژگی‌های جدید خلق شود. لایت کوین و دوج کوین دو نمونه از این آلت کوین ها هستند.

اما دسته دیگری هستند که سازندگان آنها، کدهای بلاک‌چین خاص خودشان را ساخته‌اند. اکثر این بلاک‌چین‌ها برای استفاده کاربردهایی فراتر از ارز دیجیتال، ساخته شده اند. آلت کوین هایی مانند اتریوم و ریپل در این گروه قرار می‌گیرند.

توکن ها

توکن ها، گروه دیگری از ارزهای دیجیتال هستند که بلاک‌چین مستقلی ندارند و بر روی بلاک‌چین دیگری مانند اتریوم پیاده می‌شوند. توکن‌ها که هر کدام کاربرد خاص خودشان را دارند با عرضه اولیه فروخته می‌شوند. خود توکن ها نیز در سه گروه توکن های اوراق بهادار، توکن های کاربردی و توکن های حاکمیتی جای می‌گیرند.

سخن آخر

از اولین پرواز بشر که به وسیله برادران رایت با آن هواپیمای ساده انجام شد، تا اولین سفر فضایی انسان، فقط ۶۰ سال فاصله بود. ارز دیجیتال هم بدون شک یک تکنولوژی نوپاست. هرچند که جامعه بشری را به تب و تاب انداخته و طرفداران زیادی پیدا کرده، اما هنوز برای درک قدرت آن زود است.

ارز دیجیتال در بین ملت‌های مختلف، هواداران زیادی پیدا کرده. کسانی که آن را استخراج و خرید و فروش می‌کنند و پیوسته پیگیر اخبار جدید آن هستند. اما دولت‌ها از اختراع این نوع ارز، دل خوشی ندارند. به قول ری دالیو، بنیانگذار شرکت سرمایه‌گذاری بریج‌واتر اسوشیتس، “بزرگترین تهدید آینده ارزهای دیجیتال، موفقیت آن است. زیرا هیچ حکومتی دوست ندارد یک ارز جایگزین داشته باشد.”

اما دولت‌ها که حریف استقبال مردم از ارز دیجیتال نشدند، در حال وضع قوانین برای معاملات آن هستند. از سوی دیگر می‌خواهند ارز دیجیتال ملی خودشان را راه‌اندازی کنند. آنها هم به این درک رسیدند که دیگر حرکتی به قصد “ممنوعیت ارز دیجیتال” امکان‌ناپذیر است و باید آن را برای مردم بپذیرند.